Αγίου Μητροπολίτου Φιλαρέτου της Ρωσικής Διασποράς (+1985)
27. Η γνώση του Θεού
Στο προηγούμενο κεφάλαιο είδαμε ότι το πρώτο και κύριο καθήκον μας απέναντι στον Θεό είναι η αγάπη προς Αυτόν. Είναι αυτονόητο ότι με αυτή την αγάπη απαιτείται και από εμάς να γνωρίσουμε Εκείνον που πρέπει να αγαπάμε τόσο πολύ. Ένας άνθρωπος δεν θα αγαπήσει και δεν μπορεί να αγαπήσει κάποιον που δεν γνωρίζει. Έτσι, η αγάπη για τον Θεό μας οδηγεί στο καθήκον να γνωρίσουμε τον Θεό.
Να σημειωθεί ότι αυτό το καθήκον είναι από τα λιγότερα που τηρούμε στις μέρες μας. Παλαιότερα ήταν διαφορετικά.
Εκείνη την εποχή, το ενδιαφέρον για τα θεολογικά θέματα και τις θρησκευτικές γνώσεις ενδιέφερε βαθιά τις χριστιανικές ψυχές. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος μαρτυρεί ότι στην εποχή του ακόμη και οι γυναίκες της αγοράς, αντί για τις εμπορικές τους υποθέσεις, προτιμούσαν να διαφωνούν για την ομοουσιότητα και την ομοιουσιότητα του Υιού του Θεού. Τώρα, πολλοί έξυπνοι άνθρωποι, μερικές φορές ακόμη και γράφοντας και μιλώντας για διάφορα καθαρά χριστιανικά θέματα, φοβούνται οποιαδήποτε θεολογία. Θεωρούν ότι όλες οι ερωτήσεις και οι εξηγήσεις της είναι κατά κάποιο τρόπο τεχνητά σχολαστικές και μακριά από την ζωή.
Από εδώ προέρχεται αυτή η καταθλιπτική θρησκευτική άγνοια, αυτή η αμάθεια των βασικών αληθειών της πίστης κάποιου, που είναι τόσο εντυπωσιακή στις μέρες μας. Πάρτε, για παράδειγμα, τον κύριο όγκο του ευφυούς, μορφωμένου ρωσικού λαού. Θα σας απαριθμήσει, χωρίς λάθος, όλους τους Τσάρους από τον οίκο των Ρομανόφ, θα αναφέρει τους κύριους Ρώσους συγγραφείς κλπ[1]. Το να μην το γνωρίζει αυτό θεωρείται ντροπή για έναν μορφωμένο άνθρωπο. Αλλά ζητήστε τους να ονομάσουν, για παράδειγμα, τις κύριες αρχές της χριστιανικής πίστης ή τα ονόματα των Δώδεκα Αποστόλων του Χριστού (δηλαδή, άνθρωποι που έκαναν ασυγκρίτως περισσότερα για την ανθρωπότητα από οποιονδήποτε βασιλιά ή συγγραφέα). Στις 9 από τις 10 περιπτώσεις το αποτέλεσμα θα είναι απογοητευτικό. Αλλά το ακόμη χειρότερο είναι ότι η άγνοια σε αυτόν τον τομέα δεν θεωρείται επ’ ουδενί κάτι επαίσχυντο και οι άνθρωποι το παραδέχονται ελαφρά τη καρδία…
Είναι απολύτως βέβαιο ότι κάθε χριστιανός χρειάζεται να έχει μια ιδέα για το περιεχόμενο της πίστης του και για τις βασικές αλήθειες της -για το τριαδικό δόγμα, για την θεία αγάπη, την ενανθρώπηση, τον λυτρωτικό θάνατο και την ανάσταση του Σωτήρος, για το μέλλον, το πεπρωμένο του κόσμου και του ανθρώπου, κ.λπ.. Και αυτά τα ζητήματα δεν είναι ξένα ή βαρετά για τον άνθρωπο, αλλά ζωτικής σημασίας και ουσιώδη, γιατί το ίδιο το νόημα και ο σκοπός της ζωής του εξαρτάται από την επίλυσή τους.
Και όλα αυτά τα ερωτήματα, φυσικά, συνοψίζονται σε ένα πράγμα: υπάρχει Θεός και ποιος είναι; Αυτά τα ερωτήματα είναι εξαιρετικής σημασίας ακόμη και για ανθρώπους με μικρή πίστη. Και για τους πιστούς, το να γνωρίζουμε για τον Θεό, να ξέρουμε τι σημαίνει αυτό για εμάς και περαιτέρω, ποιο είναι το θέλημά Του για όλους μας, αυτή είναι η βασική γνώση, η πιο σημαντική και η πιο πολύτιμη στην ζωή. Και η ίδια η χριστιανική ζωή καθορίζεται πρωτίστως από την γνώση του Θεού. Ο ίδιος ο Κύριος, προσευχόμενος στον Πατέρα Του πριν από το Πάθος, είπε σχετικά: «Αὕτη δέ ἐστιν ἡ αἰώνιος ζωή, ἵνα γινώσκωσί σε τὸν μόνον ἀληθινὸν Θεὸν καὶ ὃν ἀπέστειλας Ἰησοῦν Χριστόν…»[2].
Από όλα αυτά βλέπουμε ότι η γνώση του Θεού είναι το άμεσο χριστιανικό μας καθήκον. Και ο δρόμος προς αυτήν, εκτός από την μελέτη των θεολογικών επιστημών, είναι η μνήμη του Θεού[3]. Η μνήμη του Θεού είναι μια τέτοια πνευματική διάθεση όπου ο άνθρωπος εισάγει ηθελημένα στην συνείδησή του και διατηρεί σε αυτήν την ιδέα του Θεού, τις υψηλότερες ιδιότητες Του, το έργο της σωτηρίας μας, το αιώνιο μέλλον μας κ.λπ. Αυτή η μνήμη του Θεού αγαπήθηκε από τους χριστιανούς ασκητές μας, αλλά για πολλούς -τους περισσότερους από εμάς- είναι, δυστυχώς, εντελώς άγνωστη.
Φυσικά, η γνώση του Θεού για την οποία μιλάμε δεν είναι σε καμία περίπτωση μια ορθολογική μηχανική αντίληψη απομνημόνευσης ορισμένων διατάξεων της χριστιανικής μας διδασκαλίας για την πίστη και την ζωή. Ο Χριστιανισμός είναι ζωντανό βίωμα, εμπειρίες της ανθρώπινης καρδιάς, και επομένως δεν γίνεται αντιληπτός από τους ανθρώπους με τον ίδιο τρόπο.
Όσο περισσότερο ο Χριστιανός έχει βιώσει την αλήθεια και τις εντολές της πίστης του στην προσωπική του ζωή, στην εσωτερική εμπειρία του πνευματικού αγώνα και των προσπαθειών να ζήσει σύμφωνα με το Ευαγγέλιο του Χριστού, τόσο πιο βαθιά έχει αφομοιώσει τον Χριστιανισμό. Και το αντίστροφο, εάν κάποιος συμπεριφέρεται στην πίστη του στεγνά, εξωτερικά-τυπικά και δεν καθοδηγείται από τις εντολές του Ευαγγελίου του Χριστού στην προσωπική του ζωή, δεν θα δεχτεί τον Χριστιανισμό στην ψυχή και την καρδιά του και το βαθύ περιεχόμενο των αληθειών της πίστης του Χριστού θα παραμείνει ξένο προς αυτόν…
(συνεχίζεται)
[1] Στην σημερινή Ελλάδα ο πολὺς κόσμος αγνοεί παντελώς ακόμη και αυτά τα ιστορικά πρόσωπα της χώρας του. Αντιθέτως γνωρίζει με λεπτομέρεια τα ονόματα και τις συνήθειες των νέων ειδώλων: τραγουδιστών, ηθοποιών, αθλητών κ.λπ…
[2] Ιω. ιζ΄ 3.
[3] Η αναγκαιότητα της μνήμης του Θεού (ρωσιστί Богомыслием), δηλαδή του να σκέφτεσαι συνεχώς τον Θεό, αποτυπώνεται άριστα στο ρητό του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου: «Μνημονευτέον Θεοῦ μᾶλλον ἢ ἀναπνευστέον» (PG 36, 16), δηλαδή είναι προτιμότερο να σκέφτεσαι τον Θεό ακόμη και από το να αναπνέεις!