Ἁγίου Μητροπολίτου Φιλαρέτου τῆς Ρωσικῆς Διασπορᾶς
16. Αμαρτήματα αυτοκαταστροφής
Μέθη και φιλαργυρία. Χριστιανική ανιδιοτέλεια.
Η στάση του Χριστιανού απέναντι στην σωματική υγεία
και η συμπεριφορά στην ασθένεια. Στάση απέναντι στον θάνατο.
Το αμάρτημα της αυτοκτονίας.
Από τα «ἔργα τῆς σαρκός»[1], δηλαδή τις αμαρτίες που είναι βαθιά ριζωμένες στην ίδια την φύση του ανθρώπου, ίσως η πιο επικίνδυνη είναι η μέθη. Ξέρουμε πόσο διαδεδομένη είναι αυτή η αμαρτία τώρα[2]. Αλλά ας θυμάστε όλοι ότι πρέπει ο άνθρωπος να προστατευτεί από την μέθη όχι όταν έχει ήδη αναπτύξει αυτό το ντροπιαστικό και καταστροφικό πάθος, αλλά νωρίτερα, όταν είναι πολύ πιο εύκολο. Εξάλλου, κανείς δεν γεννήθηκε μέθυσος[3]. Και ξέρουμε ήδη πόσο πιο εύκολο είναι για έναν άνθρωπο να πολεμήσει τους πειρασμούς της αμαρτίας όταν δεν του έχει γίνει ακόμα μέσω της επανάληψης μια δυνατή συνήθεια, που τόσο δύσκολα ξεπερνιέται… Από μικρή ηλικία γενικώς είναι καλύτερα να μη πίνετε. Οι νέοι έχουν ήδη πολλή ζωντάνια και λαμπρή ενέργεια και δεν χρειάζεται να «ζεσταθούν» με βότκα [δυνατό αλκοόλ] στη νεότητά τους. Η παροιμία λέει: «Δώσε στον δαίμονα ένα δάχτυλο κι αυτός θα τραβήξει όλο το χέρι». Η θέληση των νέων δεν είναι ακόμα δυνατή και οι πειρασμοί του ποτού είναι πολλοί…
Πολλοί άνθρωποι καταστρέφονται στα νεανικά τους χρόνια από ένα ιδιαίτερο είδος «γενναιότητας», ένα είδος αθλητικού ενθουσιασμού, όταν κάποιος θέλει να «αποδείξει» σε κάποιον την δύναμη και την αντοχή του όταν καταναλώνει αλκοολούχα ποτά. Αλλά, φυσικά, θα είχε δείξει πολύ μεγαλύτερο σθένος και δύναμη -πραγματική ηθική δύναμη- αν μπορούσε πραγματικά να αντισταθεί -να μην υποκύψει σε αυτόν τον κακό πειρασμό, από τον οποίο τόσοι πολλοί καλοί και προικισμένοι άνθρωποι έχουν πεθάνει ανάμεσά μας. Και πάλι, ο Χριστιανός πρέπει με κάθε τρόπο να αποφεύγει τους αμαρτωλούς πειρασμούς και να τους απομακρύνει από τον εαυτό του, ενθυμούμενος ότι, σύμφωνα με τα λόγια του Αποστόλου, «οι κακές συναναστροφές φθείρουν τις καλές συνήθειες»[4].
Υπάρχει όμως και ένα άλλο αμάρτημα, το οποίο εκ πρώτης όψεως δεν φαίνεται τόσο καταστροφικό όσο οι αμαρτίες της μέθης και της ακολασίας, αλλά είναι και αυτό εξαιρετικά επικίνδυνο. Τούτο είναι η αμαρτία της φιλαργυρίας, για την οποία ο Απόστολος λέει κατά γράμμα τα εξής: «ῥίζα γὰρ πάντων τῶν κακῶν ἐστιν ἡ φιλαργυρία…»[5]. Ο κίνδυνος αυτής της αμαρτίας, πρώτον, είναι ότι για ένα άτομο που έχει εγωιστικά αποκτήσει πλούτο, μέσω αυτού του πλούτου ανοίγεται η πρόσβαση σε όλους τους άλλους πειρασμούς του κόσμου. Αλλά επίσης και ο ίδιος ο πλούτος γίνεται είδωλο για τον άνθρωπο, δηλαδή ένα χρυσό είδωλο, στο οποίο προσκολλάται με όλη του την ψυχή και την καρδιά και του οποίου την υπηρεσία δεν μπορεί πλέον να αρνηθεί.
Όμως, φροντίζοντας την υγεία του, ο Χριστιανός δεν πρέπει να φοβάται τον θάνατο. Δεν μιλάμε πια για εκείνον τον θάνατο για τον Χριστό, για την πίστη σε Αυτόν, που απειλεί έναν Χριστιανό σε εποχές διωγμού για την πίστη. Ένας τέτοιος μαρτυρικός θάνατος θα πρέπει να είναι χαρούμενος και επιθυμητός για εκείνον που πιστεύει τα λόγια του Σωτήρα: «ὃς δ᾿ ἂν ἀπολέσῃ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἕνεκεν ἐμοῦ, εὑρήσει αὐτήν»[6]. Αλλά γενικά, οι αληθινοί Χριστιανοί στα υψηλότερα επίπεδα της πίστης τους όχι μόνο δεν φοβήθηκαν τον θάνατο, αλλά και τον επιθυμούσαν. Ο Απόστολος Παύλος, για παράδειγμα, είπε ξεκάθαρα: «τὴν ἐπιθυμίαν ἔχων εἰς τὸ ἀναλῦσαι (δηλαδή να πεθάνω) καὶ σὺν Χριστῷ εἶναι· πολλῷ γὰρ μᾶλλον κρεῖσσον (από το να μείνω στη γη…)»[7]. Σε άλλο μέρος λέει: «ἡμῶν γὰρ τὸ πολίτευμα ἐν οὐρανοῖς ὑπάρχει»[8] -συνηθίζοντάς μας στην ιδέα ότι η αληθινή πατρίδα μας είναι εκεί και στη γη είμαστε μόνο προσωρινοί επισκέπτες.
Και έτσι, τα «χριστιανὰ τέλη τῆς ζωῆς ἡμῶν» είναι οικεία και όχι τρομερά για τον Χριστιανό -αν όχι πάντα «ανώδυνα», αλλά τουλάχιστον σε κάθε περίπτωση, «ἀνεπαίσχυντα» και «εἰρηνικά». Και προετοιμάζεται ο Χριστιανός για έναν τέτοιο θάνατο, με προσευχή, σκέψη και αποδοχή των Αγίων Μυστηρίων. Ταυτόχρονα, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να σκεφτεί κανείς ότι η Θεία Κοινωνία είναι απαραίτητη μόνο για τους ετοιμοθάνατους. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Όποιος είναι βαριά άρρωστος πρέπει να λάβει την Θεία Κοινωνία, διότι αυτό το Μυστήριο λαμβάνεται προς θεραπεία της ψυχής και του σώματος και είναι το καλύτερο ενισχυτικό φάρμακο. Παραδείγματα αυτού τα βλέπουμε συνέχεια στην καθημερινή ζωή.
Σε αντίθεση με έναν καλό χριστιανικό θάνατο, ένας επαίσχυντος μη χριστιανικός θάνατος, είναι, για παράδειγμα, ο θάνατος (τρομερός και αποκρουστικός για έναν Χριστιανό) ενός μεθυσμένου που έπεσε από τον φράχτη, ενός κλέφτη κατά την διάρκεια ληστείας κλπ.
Επίσης, χωρίς αμφιβολία, στους επαίσχυντους θανάτους περιλαμβάνεται και η αυτοκτονία. Είναι γνωστόν ότι η Εκκλησία με τους κανονισμούς της (δηλαδή τους Ιερούς Κανόνες) στερεί την χριστιανική ταφή σε όσους αυτοκτόνησαν εντελώς σκόπιμα και εσκεμμένα. Το γεγονός της αυτοκτονίας είναι μια πλήρης προδοσία του ίδιου του πνεύματος του Χριστιανισμού, μια απροθυμία να σηκώσει κανείς τον Σταυρό της ζωής του, μια απάρνηση της αφοσίωσης στον Θεό και της ελπίδας σε Αυτόν. Η αυτοκτονία είναι ο επαίσχυντος θάνατος ενός εντελώς εγωιστή που σκέφτεται τον εαυτό του και δεν σκέφτεται τους άλλους ανθρώπους και τις ευθύνες του σε σχέση με αυτούς. Βλέπουμε στο Ευαγγέλιο ότι ο πρώτος αυτόχειρας ήταν ο Ιούδας ο προδότης, ο οποίος έβαλε τέλος στην ζωή του τόσο φρικτά και επαίσχυντα. Ο αυτόχειρας -μετά από αυτό- παύει να είναι πιστό τέκνο της Εκκλησίας. Και γι’ αυτό η Εκκλησία στερεί από τους άτυχους αυτόχειρες την κηδεία τους. Και πώς να τελεστεί μια κηδεία ενός αυτόχειρα στον ναό; Αφού η κύρια ιδέα της κηδείας είναι η εξής: «Ἀνάπαυσον ἐν εἰρήνη, Κύριε, τὴν ψυχὴν τοῦ δούλου Σου» (επειδή έχει εναποθέσει την εμπιστοσύνη του σε Σένα…). Αλλά σε μια αυτοκτονία τα λόγια αυτά ακούγονται αναληθή. Μπορεί η Εκκλησία να λέει ψέματα;
(συνεχίζεται)
[1] Γαλ. ε΄ 19.
[2] Στην Ρωσία ο αλκοολισμός είχε καταντήσει μάστιγα με τεράστιο αριθμό θυμάτων.
[3] Κανείς άνθρωπος δεν γεννιέται με πάθη. Ούτε ο μέθυσος, ούτε ο φιλάργυρος, ούτε ο πόρνος, ούτε ο ομοφυλόφιλος κλπ. Δυστυχώς στην εποχή μας οι μακράν του Θεού άνθρωποι θέλουν να φορτώσουν στον Θεό τα πάθη τους με το δαιμονικό επιχείρημα «έτσι γεννήθηκα».
[4] «Φθείρουσιν ἤθη χρηστὰ ὁμιλίαι κακαί» (Α΄ Κορ. ιε΄ 33). Ο μέγας εν Αποστόλοις Παύλος, δανείστηκε την έκφραση αυτή από τον αρχαίο Αθηναίο ποιητή Μένανδρο ο οποίος έγραψε στο έργο του «Γνῶμαι Μονόστιχοι» την αυτή ρήση: «φθείρουσιν ἤθη χρησθ’ ὁμιλίαι κακαί».
[5] Α΄ Τιμ. ϛ΄ 10.
[6] Ματθ. ιϛ΄ 25.
[7] Φιλιπ. α΄ 23.
[8] Φιλιπ. γ΄ 20.