…ΕΔΩ (στὸν Ναὸ) ὄχι μόνον ἡ ἀταξία, ἀλλὰ καὶ κάποιο ἄλλο φοβερὸ νόσημα περιπλανᾶται. Ποιό λοιπὸν εἶναι αὐτό; Τὸ ὅτι, ἐνῶ (οἱ πιστοὶ) προτίθενται νὰ κάνουν προσευχὴ στὸν Θεὸ καὶ νὰ ἀναπέμψουν σ’ Αὐτὸν δοξολογία, στὴν συνέχεια ἀφήνουν Αὐτὸν καὶ πιάνοντας ὁ καθένας τὸν πλησίον του διευθετοῦν τὰ προβλήματα τοῦ σπιτιοῦ τους, τῆς ἀγορᾶς, τοῦ δήμου, τῶν θεάτρων, τοῦ στρατοῦ, καὶ μιλοῦν γιὰ τὸ πῶς τακτοποιήθηκαν αὐτά, πῶς ξεπεράσθηκαν ἐκεῖνα καὶ τί πλεόνασμα ἔχουν στὶς ἐπιχειρήσεις τους, καὶ τί ἔλλειμμα· καὶ γενικὰ συζητοῦν ἐδῶ γιὰ ὅλα τὰ κοινὰ καὶ ἰδιωτικὰ θέματα. Καὶ ποιᾶς συγγνώμης εἶναι αὐτὰ ἄξια; Καὶ μὲ Βασιλέα ἐπίγειο βέβαια ὅταν κάποιος ὁμιλεῖ, κάνει λόγο μόνο γιὰ ἐκεῖνα γιὰ τὰ ὁποῖα θὰ ἤθελε ἐκεῖνος καὶ τῶν ὁποίων ἐπιτρέπει τὶς ἐρωτήσεις, ἐὰν ὅμως τολμήσει νὰ ἐρωτήσει καὶ κάτι ἄλλο, χωρὶς τὴν συγκατάθεση ἐκείνου θὰ ὑποστεῖ τὴν ἔσχατη τιμωρία· ἐνῶ ἐσύ, μιλῶντας στὸν Βασιλέα τῶν Βασιλέων, τὸν Ὁποῖον ὑπηρετοῦν τρέμοντας οἱ Ἄγγελοι, ἀφήνοντας τὴν συζήτηση μὲ Αὐτόν, συζητᾶς γιὰ πηλὸ καὶ σκόνη καὶ ἀράχνη; Γιατὶ αὐτὰ εἶναι τὰ ἐδῶ πράγματα. Καὶ πῶς θὰ ὑπομείνεις τὴν τιμωρία τῆς περιφρονήσεως καὶ ποιός θὰ σὲ γλυτώσει ἀπὸ αὐτὴ τὴν τιμωρία;
Ἀλλὰ οἱ ὑποθέσεις μας, λέει, καὶ τὰ πράγματα τῆς πολιτείας πηγαίνουν ἄσχημα καὶ μᾶς ἐνδιαφέρει πολὺ γι’ αὐτὰ καὶ ἔχουμε πολλὴ ἀγωνία. Καὶ ποιά εἶναι ἡ αἰτία; Ἡ ἀβουλία, λέει, αὐτῶν ποὺ κυβερνοῦν. Ὄχι ἡ ἀβουλία τῶν κυβερνώντων, ἀλλὰ ἡ δική μας ἁμαρτία, ἡ εἴσπραξη τῶν ἁμαρτιῶν μας. Ἐκείνη ἔκανε τὰ ἄνω κάτω, ἐκείνη ἔφερε ὅλα τὰ κακά, ἐκείνη προκάλεσε τοὺς πολέμους, ἐκείνη συντέλεσε στὴν ἧττα. Δὲν πλημμύρισε ἀπὸ ἀλλοῦ τὸ πλῆθος τῶν δυσαρέστων ποὺ μᾶς βρῆκε, παρὰ ἀπὸ αὐτὴ τὴν αἰτία. Ὥστε, κι ἄν ἀκόμη εἶναι κάποιος Ἀβραὰμ αὐτὸς ποὺ κυβερνᾶ, ἤ Μωυσῆς ἤ Δαβὶδ ἤ Σολομών, ὁ πιὸ σοφός, ἤ ὁ πιὸ δίκαιος ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους, ὅσο ἐμεῖς συμπεριφερόμαστε ἄσχημα, θὰ ἦταν ἄσχετος μὲ τὴν αἰτία τῶν κακῶν. Πῶς καὶ μὲ ποιό τρόπο;
Γιατί, ἄν βέβαια εἶναι ἀπὸ τοὺς πιὸ παράνομους, ἡ δική μας ἀβουλία καὶ ἀταξία τὸν δημιούργησε, τὰ δικά μας ἁμαρτήματα προξένησαν τὴν πληγή. Διότι τὸ νὰ ἔχουμε ἄρχοντες σύμφωνα μὲ τὶς διαθέσεις μας, δὲν σημαίνει τίποτε ἄλλο, παρὰ αὐτό, ὅτι δηλαδὴ ἐπειδὴ εἴχαμε ἀπὸ πρὶν ἁμαρτήσει, γι’ αὐτὸ ἀποκτήσαμε τέτοιον ἄρχοντα, εἴτε εἶναι κάποιος ἀπὸ τοὺς ἱερωμένους, εἴτε ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ χειρίζονται τὶς κοσμικὲς ἐξουσίες.
Ἀλλὰ καὶ ἄν ἀκόμη εἶναι δίκαιος, καὶ τόσο δίκαιος, ὥστε νὰ ἔχει φθάσει τὴν ἀρετὴ τοῦ Μωυσῆ, δὲν θὰ μπορέσει αὐτοῦ μόνου ἡ δικαιοσύνη νὰ καλύψει τὰ ἀμέτρητα πταίσματα τῶν ὑπηκόων του. Καὶ αὐτὸ θὰ μποροῦσε κανεὶς νὰ τὸ διαπιστώσει ἀκριβῶς ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Μωυσῆ, ὁ ὁποῖος εἶχε ὑποστεῖ πολλὰ δεινὰ γιὰ τὸν Ἰσραηλιτικὸ λαὸ καὶ εἶχε κάνει πολλὲς ἱκεσίες στὸν Θεὸ γι’ αὐτόν, ὥστε νὰ κληρονομήσει τὴν χώρα ποὺ τοῦ εἶχε ὑποσχεθεῖ· ἀλλὰ ὅταν ὁ λαὸς αὐτὸς ἀπομάκρυνε τὸν ἑαυτό του ἀπὸ τὴν κατάκτηση τῆς χώρας ἐξ αἰτίας τῶν παρανομιῶν του, δὲν στάθηκε ἱκανὴ ἡ δέησή του νὰ ἀλλάξει τὴν δίκαιη ἀπόφαση τοῦ Θεοῦ καὶ ἔπεσε (χάθηκε) ὅλος ὁ λαὸς στὴν ἔρημο. Ἄν καὶ βέβαια ποιός ἦταν πιὸ δίκαιος ἀπὸ τὸν Μωυσῆ; Ἤ ποιός εἶχε περισσότερη παρρησία πρὸς τὸν Θεό;
Λέγεται βέβαια ὅτι ἰσχύει ἡ δέηση τοῦ δικαίου, ὅταν ὅμως εἶναι ἐνεργουμένη, δηλαδὴ ὅταν βοηθεῖται ἀπὸ τὴν μετάνοια καὶ ἐπιστροφὴ ἐκείνων γιὰ τοὺς ὁποίους γίνεται. Ἐκείνους ὅμως, ποὺ ἡ συμπεριφορά τους εἶναι ἀμετανόητη καὶ ἀνεπίστρεπτη, πῶς θὰ μποροῦσε νὰ τοὺς βοηθήσει, ἀφοῦ αὐτοὶ οἱ ἴδιοι τὸν ἐμποδίζουν μὲ τὰ ἔργα τους;…
(Ἁγίου Ἰωάννου Χρυσοστόμου, «Εἰς τὸ “εἶδον τὸν Κύριον καθήμενον…”», Ὁμιλία Α΄,
ΕΠΕ, τ. 8Α, Θεσσαλονίκη 1990, σελ. 335-337·
ἡ νεοελληνικὴ ἀπόδοση ὑπέστη βελτιωτικὴ ἐπεξεργασία)