Μαθητὴς τοῦ Ἁγίου Θεοδώρου Ἀρχιεπισκόπου Ἐδέσσης
καὶ ἡ ὁμολογιακὴ παρρησία του ἔναντι τῶν ἀλλοθρήσκων
Στὸν Βίο τοῦ Ἁγίου Θεοδώρου τοῦ Σαββαΐτου Ἀρχιεπισκόπου Ἐδέσσης τῆς Μεσοποταμίας (19 Ζ΄), τὸν ὁποῖον ἔγραψε ὁ ἀνεψιός του Ἐπίσκοπος Ἐμέσης Συρίας Βασίλειος, ἀναγράφεται καὶ ἡ ἄθληση τοῦ Ἁγίου Ὁσιομάρτυρος Μιχαὴλ τοῦ Σαββαΐτου, μαθητοῦ τοῦ Ἁγίου Θεοδώρου, ἐν ὅσῳ αὐτὸς διῆγε ἡσυχαστικὴ ζωὴ περὶ τὴν Λαύρα τοῦ Ἁγίου Σάββα τοῦ Ἡγιασμένου στὴν Ἁγία Γῆ κατὰ τὸ πρῶτο ἥμισυ τοῦ Θ΄ αἰῶνος, πρὸ τῆς ἀναδείξεώς του εἰς Ἐπίσκοπον. Παραθέτουμε τὸ σχετικὸ τμῆμα ἀπὸ τὸν Βίο τοῦ Ἁγίου Θεοδώρου ὅπως ἀνευρίσκεται στὸν Μέγα Συναξαριστὴ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, διατηροῦντες τὸ γλωσσικὸ ἰδίωμα τῆς διηγήσεως.
Σημειώνουμε ὅτι ἡ ἐν λόγῳ ἄθληση τοῦ Ἁγίου Ὁσιομάρτυρος Μιχαὴλ ἔχει ἰδιαίτερη σημασία γιὰ μᾶς σήμερα καὶ γιὰ τὴν ἠθικὴ καθαρότητα τοῦ Ἁγίου, ὁ ὁποῖος ἀπέκρουσε ἀποφασιστικὰ σχετικὸ σαρκικὸ πειρασμὸ ὡς ἄλλος Ἰωσὴφ Πάγκαλος, πρᾶγμα ποὺ τοῦ στοίχισε καὶ τὸ ἔνδοξο Μαρτύριο, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὸ ὁμολογιακὸ φρόνημα ἔναντι τῶν ἀλλοθρήκων Μωαμεθανῶν καὶ Ἰουδαίων, ἐφ’ ὅσον οἱ Διαθρησκειακὲς δραστηριότητες τῶν Οἰκουμενιστῶν, πρωτοστατοῦντος τοῦ Ἀρχι-οικουμενιστοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου (βλ. σχετικὴ ὁμιλία του στὸ Παγκόσμιο Συμβούλιο «Θρησκεῖες γιὰ τὴν εἰρήνη» στὴν Κων/λη στὶς 29-7-2025), βρίθουν συγκρητιστικῆς καὶ ἀποστατικῆς διαθέσεως καὶ προοπτικῆς. Οἱ πρεσβεῖες τῶν Ἁγίων εἴθε νὰ μᾶς φυλάσσουν ἐντὸς τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως καὶ τοῦ Ὀρθοδόξου ἤθους καὶ μακρὰν πάσης ἐκτροπῆς φανερῆς ἤ συγκεκαλυμμένης!
Εἶχε δὲ [ὁ Ἅγιος Θεόδωρος] καὶ ἕνα συγγενῆ κατὰ σάρκα, νέον τὴν ἡλικίαν, εἰς δὲ τὴν γνῶσιν πρεσβύτερον. Οὗτος ὁ καλὸς νεανίας ἦτο εἰς τὴν Ἔδεσσαν, καὶ ἀκούσας τὰς ἀρετὰς τοῦ Θεοδώρου ἐπῆγε καὶ τὸν εὗρε, πίπτων δὲ εἰς τοὺς πόδας αὐτοῦ τὸν παρεκάλει νὰ τὸν κουρεύσῃ, νὰ μείνῃ εἰς τὴν συνοδείαν του. Ὁ δὲ Θεόδωρος ἐγνώρισε μὲ τὴν διορατικὴν τοῦ Πνεύματος ἐνέργειαν τὴν εὐγένειαν τῆς ψυχῆς τοῦ νέου, καὶ τὸν ἐκούρευσεν εὐθὺς χωρὶς δοκιμασίαν· ὀνομάσας δὲ αὐτὸν Μιχαήλ, τὸν ἐνέδυσε τὸ μοναχικὸν σχῆμα. Ἔμεινε λοιπὸν ὁ θαυμάσιος Μιχαὴλ ὑποτασσόμενος εἰς ὅλα εἰς τὸν Γέροντά του, καὶ ἔκαμνεν ὅσα εἰς ἐκεῖνον ἐφαίνοντο ἀρεστά. Εἶχον δὲ καὶ ἐργόχειρον διὰ νὰ φεύγουν οἱ κακοὶ λογισμοὶ καὶ ἔπλεκαν ζεμπίλια.
Τὸν καιρὸν ἐκεῖνον ἦλθεν ὁ βασιλεὺς τῆς Περσίδος Ἀδραμέλεχ μὲ τὴν γυναῖκά του, Σεΐδην ὀνόματι, ὡς περιηγηταὶ εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα. Ὁ δὲ τίμιος Θεόδωρος ἔστειλε τὸν Μιχαὴλ νὰ πωλήσῃ εἰς τὴν Ἱερουσαλὴμ τὸ ἐργόχειρόν των, νὰ ἀγοράσῃ παξιμάδια· ὁ δὲ ἐπῆγε λαμβάνων τὴν εὐχὴν τοῦ γέροντος. Ὅταν δὲ ἐπλησίασεν εἰς τὸ ξενοδοχεῖον τῆς Λαύρας τοῦ Ἁγίου Σάββα, ἐχαιρέτησε τοὺς Μοναχούς, ἀφήσας δὲ ἐκεῖ τὰ σκεύη, ἐπῆγεν εἰς τὸν Ἅγιον Τάφον. Ἀφοῦ λοιπὸν προσεκύνησε μετὰ δακρύων πολλῶν κατέβη πάλιν εἰς τὸ ξενοδοχεῖον· λαβὼν δὲ τὰ σκεύη ἐπῆγεν εἰς τὴν ἀγοράν. Ἐκεῖ τὸν συνήντησεν ὁ εὐνοῦχος τῆς προρρηθείσης βασιλίσσης Σεΐδης καὶ τοῦ λέγει· «Νεανίσκε, ἀκολούθει μοι, καὶ ἐγὼ ἀγοράζω αὐτὰ ὅπου κρατεῖς καὶ θὰ σοῦ δώσω ὅσα χρήματα θέλεις». Ὁ δὲ Μιχαήλ, μὴ ἠξεύρων ποσῶς πανουργίαν, ἠκολούθει ὡς ἀρνίον ἄκακον, ἕως οὗ ἔφθασαν εἰς τὴν θύραν τῆς νέας Αἰγυπτίας· εἰσελθόντες δὲ εἰς τὴν οἰκίαν, ἀνήγγειλεν ὁ εὐνοῦχος εἰς τὴν βασίλισσαν διὰ τὸν Μοναχὸν καὶ τὸν ἐκάλεσεν ἐπάνω ἡ πικρὰ λέαινα. Ἥτις, ὡς εἶδε τὸν νέον, ἐτρώθη εἰς τὴν καρδίαν σατανικὸν ἔρωτα, διότι ὁ Μιχαὴλ ἦτο εἴκοσιν ἐτῶν, πολλὰ ὡραῖος καὶ μεγαλόκορμος, ἡ δὲ εὐπρέπεια τοῦ σώματος ἐφανέρωνε τὴν τῆς ψυχῆς ὡραιότητα· μόνον ἦτο χλωμὸς καὶ ἀδύνατος ἀπὸ τὴν πολλὴν ἐγκράτειαν.
Τότε ἠρώτησεν αὐτὸν ἡ βασίλισσα τίς καὶ πόθεν ἦτο. Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο· «Μοναχὸς εἶμαι πτωχός, ἀπὸ τὴν Μονὴν τοῦ Ἁγίου Σάββα». Αὕτη τοῦ λέγει· «Σὲ βλέπω ἀδύνατον καὶ σὲ λυποῦμαι· λοιπὸν ἐὰν εἶσαι δοῦλος ἢ αἰχμάλωτος, νὰ σὲ ἐλευθερώσω· ἂν εἶσαι ἀσθενής, νὰ σὲ ἰατρεύσω· εἰ δὲ καὶ εἶσαι πτωχός, νὰ σοῦ δώσω ὅσον πλοῦτον χρειάζεσαι».
Ταῦτα ἀκούσας ὁ καλὸς νέος ὕψωσεν εἰς τὸν οὐρανὸν τὴν καρδίαν του καὶ κατὰ νοῦν εὐξάμενος ἀπεκρίνατο· «Ἤμην ἕνα καιρὸν τοῦ κόσμου καὶ τοῦ δαίμονος αἰχμάλωτος, ἀλλὰ μὲ τὴν χάριν Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἐλυτρώθην· δοῦλος ἤμην τῆς ἁμαρτίας, λαβὼν δὲ ὁ Δεσπότης δούλου μορφὴν μὲ ἠλευθέρωσεν, ἀσθενοῦντα μὲ ἐθεράπευσε, πτωχεύοντα αὐτὸς μὲ ἐπλούτησε καὶ δὲν χρειάζομαι τίποτε». Λέγει του πάλιν ἡ δολία· «Ὦ νεανίσκε, χαρὰ εἰς ἐσέ, ἂν γίνῃς φίλος μου· πρόσεχε ὅμως νὰ ὑπακούσῃς εἰς ὅ,τι σοῦ λέγω, ἵνα μὴ σὲ μισήσω καὶ σὲ θανατώσω μὲ πολλοὺς δαρμοὺς καὶ δεινὰ κολαστήρια». Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο· «Ἐγὼ ἔχω φίλον τὸν Θεὸν καὶ δὲν καταδέχομαι τὴν φιλίαν σου καὶ ὅσας τιμωρίας μοῦ δώσῃς, τόσας τρυφὰς μοῦ προξενεῖς εἰς τὸν Παράδεισον». Λέγει του πάλιν ἡ λέαινα· «Ὦ τρισάθλιε, ποίων ἀγαθῶν ὑστερεῖς τὸν ἑαυτόν σου! Δὲν εἶμαι ὡραία καὶ ποθητὴ καὶ ἀξία πάσης ἐπιθυμίας, ταλαίπωρε;». Λέγει ὁ Μιχαήλ· «Μάλιστα, εἶσαι ἄσχημη καὶ βρωμισμένη ὑπὲρ τὴν κόπρον καὶ τὸν βόρβορον». Τότε ἡ ἀσπὶς ἐκείνη ἐθυμώθη πολλὰ καὶ προστάσσει νὰ τὸν ἁπλώσουν εἰς τὴν γῆν οἱ δοῦλοί της, νὰ τὸν δείρουν ἀνηλεῶς, καὶ καθὼς τὸν ἐρράπιζον, αὐτὴ τοῦ ἔλεγεν· «Ἐπειδὴ τὰς μεγάλας μου τιμὰς καὶ δωρεὰς δὲν κατεδέχθης, ἐγὼ θὰ σὲ θανατώσω κακῶς, πανάθλιε». Αὐτὸς δὲ ὁ τρισμακάριος, ὥρας πολλὰς μαστιγούμενος, ὑπέμενεν ἀνδρείως τὰς ὀδύνας, μὲ τὴν ἐλπίδα τῶν μελλουσῶν ἀπολαύσεων.
Ἀφοῦ τὸν ἔδειραν ὅσον ἤθελε, τὸν ἔστειλε μὲ δύο εὐνούχους δεδεμένον πρὸς τὸν βασιλέα ἡ παμβέβηλος καὶ τοῦ ἔγραψεν ἀντιθέτως τὴν ὑπόθεσιν, οὕτω λέγουσα· «Οὗτος ὁ δεινὸς καὶ ἀναίσχυντος Μοναχὸς ἐτόλμησε νὰ μὲ ὑβρίσῃ. Λοιπὸν ἢ τοῦτον θανάτωσον ἢ ἐγὼ θὰ ἀποθάνω ἀπὸ τὴν θλῖψίν μου». Ταῦτα ὁ Πέρσης ἀναγινώσκων, ἐγνώρισεν ὅτι ψευδῶς τὸν ἐσυκοφάντησεν ἡ βασίλισσα. Πλὴν ὡς φιλογύναικος δὲν ἠθέλησε νὰ λυπήσῃ τὴν σύζυγον καὶ προστάσσει νὰ φέρουν ἐκεῖ τὸν Ὅσιον, ὅστις εἰσῆλθε χωρὶς νὰ τὸν προσκυνήσῃ τελείως. Βλέπων ὁ βασιλεὺς πρὸς αὐτὸν μὲ θυμόν, τὸν ἠρώτησε λέγων· «Τί ἀποκρίνεσαι πρὸς τὴν κατηγορίαν ταύτην, ἀναίσχυντε; ἐγὼ νομίζω ὅτι εἶσαι πταίστης καὶ ὑπεύθυνος ἀναπολόγητος». Οὗτος εἶπε κεκαλυμμένως τὴν ὑπόθεσιν, διὰ νὰ μὴ ἠξεύρουν οἱ παριστάμενοι τὴν αἰτίαν, ὅτι διὰ τὴν γυναῖκά του ἐπρόκειτο. Ὁ δὲ Μιχαὴλ ἀπεκρίνατο· «Τρία πράγματα πρέπει νὰ φυλάττῃ ὁ βασιλεὺς ὑπὲρ πάντα· φόβον Θεοῦ, ἐλεημοσύνην εἰς τοὺς ἀνθρώπους καὶ δικαιοσύνην εἰς τὰς κρίσεις του».
Ὁ βασιλεὺς ἱκανοποιημένος ἀπὸ τὴν συνετὴν ταύτην ἀπόκρισιν τοῦ Ἁγίου ἐπρόσταξε καὶ τὸν ἔλυσαν. Ἔπειτα τὸν ἠρώτησε πόθεν ἦτο· ὁ δὲ εἶπεν· «Ἀπὸ τὸν Ἅγιον Σάββαν». Λέγει πρὸς αὐτὸν ὁ Πέρσης· «Μὲ τὰ λόγια σου θέλω νὰ σὲ κρίνω. Ἐσὺ εἶπες ὅτι ὁ βασιλεὺς πρέπει νὰ κάμνῃ δικαιοσύνην· λοιπὸν ὅταν μοῦ τύχῃ τις κλέπτης ἢ μοιχός, τί ὁρίζουν οἱ νόμοι νὰ κάμω εἰς αὐτὸν τὸν ἔνοχον;». Λέγει εἰς αὐτὸν ὁ Ὅσιος· «Ἄνθρωπός τις κατῴκει πλησίον ἑνὸς βασιλίσκου δράκοντος, ὅστις μόνον μὲ τὸ βλέμμα του θανατοῖ τοὺς ὁρῶντας. Φεύγων λοιπὸν τὸν πονηρὸν γείτονα, ἔπεσεν εἰς ἕνα βλοσυρὸν καὶ φοβερὸν λέοντα». Λέγει ὁ Πέρσης· «Γνωρίζω τῆς παραβολῆς τὴν δύναμιν, ἀλλὰ μὴ φοβηθῇς τὸ βλοσυρὸν τοῦ λέοντος, μόνον ἄκουσόν μου εἰς τοῦτο, ὅπου σὲ συμβουλεύω, διότι λυποῦμαι τὴν νεότητά σου νὰ σοῦ δώσω πρόωρον θάνατον, καὶ θέλω νὰ σὲ κάμω τέκνον μου, νὰ σὲ τιμήσω περισσότερον ἀπὸ τοὺς ἄρχοντάς μου, νὰ ὁρίζῃς ὅλην τὴν περιουσίαν μου, μόνον νὰ ἀρνηθῇς τὴν θρησκείαν σου». Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο· «Ἐγώ, βασιλεῦ, εἶμαι δοῦλος τοῦ Κυρίου μου Ἰησοῦ Χριστοῦ, καὶ δὲν χωρίζω ἀπὸ τὴν πίστιν τῶν Χριστιανῶν οὐδέποτε». Λέγει ὁ βασιλεύς· «Λοιπὸν σοῦ ἀρέσει αὐτὸ τὸ ἄσχημον σχῆμα ὅπου φορεῖς καὶ θλίβεις τὴν σάρκα σου;». Λέγει εἰς αὐτὸν ὁ μακάριος Μιχαήλ· «Περισσότερον σεμνύνομαι εἰς τοῦτο καὶ χαίρομαι, παρὰ σὺ εἰς τὰ πολύτιμα φορέματά σου».
Θέλων τότε ὁ βασιλεὺς νὰ νικήσῃ τὸν Μάρτυρα διὰ τοῦ λόγου, λέγει πρὸς αὐτόν· «Ἐγὼ τὰς Γραφὰς ὅλας ἀνέγνωσα, τὴν Παλαιὰν Διαθήκην καὶ τὸ Εὐαγγέλιον, ἀλλὰ δὲν σᾶς προστάσσει νὰ φεύγετε τὸν γάμον καὶ τὰ κρέατα». Ὁ δὲ Μιχαὴλ ἀπεκρίνατο· «Εἰς δύο εἶναι μοιρασμένη ἡ τάξις μας, μοναδικὸν βίον καὶ λαϊκόν· οἱ μὲν λαϊκοὶ ἔχουν συγχώρησιν νὰ τρώγουν κρέας καὶ νὰ ἔχουν γυναῖκα νόμιμον, ἡμεῖς δὲ οἱ Μοναχοὶ ἀπέχομεν ἀπὸ ταῦτα, ἐπειδὴ νεκροὶ εἰς τὸν κόσμον κατὰ τὴν σάρκα λογιζόμεθα καὶ δὲν κοινωνοῦμεν γάμων, διὰ νὰ μὴ φροντίζωμεν καὶ μεριμνῶμεν πῶς νὰ ἀρέσκωμεν τοῦ κόσμου καὶ τῶν γυναικῶν, καθὼς εἶπεν ὁ Ἀπόστολος, ἀλλὰ μόνον εἰς τὸν Κύριον νὰ δουλεύωμεν». Λέγει του ὁ Πέρσης· «Ὁ Παῦλος σᾶς ἐπλάνησε καὶ ζημιώνεσθε καὶ τοὺς δύο κόσμους, τήν τε παροῦσαν ζωὴν καὶ τὴν μέλλουσαν». Λέγει ὁ Ὅσιος· «Ἐβλασφήμησας· ὅτι ὁ Παῦλος μάλιστα ἔσωσε τὰ ἔθνη καὶ μᾶς ἐδίδαξε πῶς νὰ σωθῶμεν, νὰ ἀπολαύσωμεν ἐκεῖνα τὰ ἀγαθά, ὅπου δὲν εἶδε ὄμμα, οὔτε νοῦς νὰ καταλάβῃ δύναται».
Ὁ δὲ συγκοινωνὸς τοῦ βασιλέως ἦτο Ἰουδαῖος καὶ εἶπεν εἰς τὸν Μιχαήλ· «Ὁ Παῦλος δὲν ἦτο Ἑβραῖος;». Λέγει ὁ Μιχαήλ· «Ναί· ἀλλὰ ἐκήρυξε τοῦ Χριστοῦ τὰ δόγματα καὶ διδάγματα· καὶ καταργήσας τὴν σκιὰν τοῦ παλαιοῦ νόμου, ἔδειξε τὴν χάριν τῆς ἀληθείας, τὴν ὁποίαν ὁ νόμος καὶ οἱ Προφῆται προεκήρυξαν». Λέγει του πάλιν ὁ βασιλεύς· «Κάμε τὸν λόγον μου, ὁμολόγησον τὸν Μωάμεθ προφήτην Χριστοῦ καὶ ἀπόστολον, νὰ σὲ κάμω τέκνον μου».
Τότε ἠρώτησεν ὁ Μιχαὴλ τὸν βασιλέα λέγων· «Σύ, βασιλεῦ, ὁμολογεῖς τὸν Χριστον Υἱὸν Θεοῦ;». Ὁ δε εἶπε· «Ναί, καὶ μαρτυρῶ τοῦτο κατ’ ἀλήθειαν». Ἔπειτα λέγει καὶ πρὸς τὸν Ἑβραῖον ὁ πάνσοφος· «Καὶ σύ, Ἰουδαῖε, μαρτυρεῖς, ὅτι μὲ τὸν Λόγον τοῦ Κυρίου οἱ οὐρανοὶ ἐστερεώθησαν, καὶ μὲ τὸ Πνεῦμα τοῦ στόματος αὐτοῦ πᾶσα ἡ δύναμις αὐτῶν;». Καὶ ὁ Ἑβραῖος ἔστερξε λέγων· «Οὕτως εἶναι ἡ ἀλήθεια». Τότε ὁ Μάρτυς τῆς ἀληθείας, πλησθεὶς Πνεύματος Ἁγίου, ἐβόησε λέγων· «Ἰδοὺ ὅτι σεῖς μαρτυρεῖτε τὴν πίστιν μου ἀληθινήν, ἂν καὶ καθὼς πρέπει δὲν πιστεύετε· ἀλλ’ ἐγὼ δὲν μαρτυρῶ τὴν πλάνην σας, ἄπαγε· ὅτι ὁ Μωάμεθ οὔτε προφήτης εἶναι, οὔτε ἀπόστολος, ἀλλὰ πλάνος καὶ ἀπατεών, καὶ τοῦ Ἀντιχρίστου πρόδρομος. Καὶ σύ, Ἰουδαῖε, γνώριζε πὼς ἦλθεν ὁ Χριστὸς εἰς τὸν κόσμον, γεννηθεὶς ἐκ Πνεύματος Ἁγίου καὶ Μαρίας τῆς Ἀειπαρθένου. Λοιπὸν μὴ ἐκδέχεσαι πλέον δευτέραν γέννησιν, ἀλλὰ γίνωσκε βέβαια, ὅτι ἐκεῖνος, ὅπου περιμένεις, εἶναι ὁ παμμίαρος Ἀντίχριστος, τοῦ ὁποίου ὠνομάσθη ὁ ἀπατεὼν Μωάμεθ πρόδρομος». Ταῦτα τοῦ Μάρτυρος λέγοντος, οἱ μὲν Σαρακηνοὶ ἐθυμώθησαν, οἱ δὲ Χριστιανοὶ ηὐφράνθησαν. Τότε τοῦ λέγει ὁ βασιλεὺς ὀργιζόμενος· «Κάμε ἕνα ἀπὸ τὰ δύο ταῦτα· ἢ ἀρνήσου τὴν πίστιν σου, ἢ θὰ σοῦ δώσω πικρὸν θάνατον». Ὁ ἀθλητὴς ἀπεκρίνατο· «Κάμε ἕνα ἀπὸ ταῦτα τὰ τρία, ἢ ἄφες με νὰ ὑπάγω εἰς τὸν γέροντά μου, ἐπειδὴ ποσῶς δὲν ἔπταισα, ἢ στεῖλέ με πρὸς τὸν Χριστὸν μὲ τὸ μαρτύριον, ἢ γίνου καὶ σὺ Χριστιανός, νὰ βασιλεύσῃς αἰώνια εἰς τοὺς οὐρανούς».
Θυμωθεὶς εἰς ταῦτα ὁ τύραννος ἐπρόσταξε νὰ κάμουν ἀνθρακιὰν μεγάλην, ἐπάνω εἰς τὴν ὁποίαν ἔστησαν γυμνόποδα τὸν Μάρτυρα, ὅστις ἔστεκεν ὥραν πολλὴν ὑπὸ τοῦ πυρὸς καταφλεγόμενος καὶ δὲν ἐσάλευσε τελείως, οὔτε σκυθρωπὸν σχῆμα ἔδειξεν, ἀλλ’ εἶχε φαιδρὰν τὴν ὄψιν μὲ ὑπομονὴν θαυμάσιον. Μετὰ ταῦτα ἐξάγων αὐτὸν ἀπὸ τὴν πυράν, ἐπρόσταξεν ὁ τύραννος νὰ φέρουν ἕνα φάρμακον, τὸ ὁποῖον ἐθανάτωνεν εὐθὺς τὸν ἄνθρωπον, ὅστις τὸ ἔπινε.
Καὶ λέγει πρὸς τὸν Ὅσιον· «Τώρα ἦλθε τὸ τέλος σου· λοιπὸν ἢ κάμε τὸν λόγον μου ἢ πίε αὐτὸ τὸ θανάσιμον ποτήριον». Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο· «Ἐγὼ καὶ πρὸς δηλητήρια φάρμακα, καὶ πρὸς ξίφη, καὶ πῦρ, καὶ πᾶσαν ἄλλην βάσανον εἶμαι ἕτοιμος, μόνον τὸν Χριστόν μου νὰ μὴ ὑστερηθῶ, ὅστις εἶναι ἡ ζωή μου καὶ ἄνεσις». Τότε ἑνώσαντες οἱ Σαρακηνοὶ τὸ φάρμακον μὲ ὀλίγον μέλι τὸ ἔδωκεν ὁ βασιλεὺς εἰς τὸν Μάρτυρα λέγων· «Λάβε τὸ πικρὸν τοῦ θανάτου μὲ γλυκύτητα μέλιτος». Ὁ δὲ Μάρτυς ἔκαμε τὸν Σταυρὸν εἰς τὸ ποτήριον, καὶ πίνων αὐτὸ ἔμεινεν ἀβλαβὴς μὲ τὴν θείαν βοήθειαν. Ὅθεν θαυμάσας ὁ βασιλεὺς ἠθέλησε νὰ δοκιμάσῃ τοῦ φαρμάκου τὴν δύναμιν καὶ φέροντες ἕνα κατάδικον, τὸν ὁποῖον ἤθελε νὰ θανατώσῃ, τοῦ ἔδωκεν ὁ βασιλεὺς ἀπὸ ἐκεῖνο τὸ φάρμακον καὶ εὐθὺς ἐκεῖνος ἐξέψυξε καὶ ἐρράγη ὅλον τὸ σῶμά του. Ὁ δὲ Μάρτυς ἐστέκετο ἀβλαβής, δοξάζων τὸν Κύριον.
Τότε, οἱ μὲν Χριστιανοὶ, ἐχάρησαν, οἱ δὲ Σαρακηνοὶ κατῃσχύνθησαν και ἐφώναζαν πρὸς τον τύραννον· «Ἢ τοῦτον θανάτωσον ἢ ὅλους τοὺς Χριστιανοὺς ἐξάλειψον». Ὅθεν ἐπρόσταξε νὰ τὸν ἀποκεφαλίσουν ἔξω τῆς πόλεως. Καὶ λαμβάνοντες αὐτὸν οἱ στρατιῶται, ἵνα τὸν ὁδηγήσουν εἰς τὸν τόπον τῆς τελειώσεως, ἠκολούθησαν ὅλος ὁ λαός, Χριστιανοί τε καὶ Ἄραβες. Ὁ δὲ Μάρτυς, σταθεὶς κατ’ ἀνατολὰς καὶ ὑψώσας πρὸς οὐρανὸν τὰς χεῖρας καὶ τὰ ὄμματα, οὕτως ηὔξατο. «Δέσποτα παντοκράτορ, Ὕψιστε Βασιλεῦ, Ἅγιε Ἁγίων, εὐχαριστῶ σοι ὅτι μὲ ἠξίωσας νὰ τελειώσω τὸν ἀγῶνα τοῦτον, καὶ σὲ παρακαλῶ νὰ μὴ μὲ κατασπάσῃ εἰς τὸν βυθὸν τῆς ἀπωλείας ὁ πονηρὸς δράκων, ἀλλ’ ἂς παραλάβουν τὴν ψυχήν μου Ἅγιοι Ἄγγελοι, νὰ τὴν ὁδηγήσουν εἰς Μονὰς ἀναπαύσεως· ὅτι σὲ ἐπεπόθησα, Κύριε, καὶ σὲ ὑμνῶ καὶ μεγαλύνω, τὸν Πατέρα καὶ τὸν Υἱὸν καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, τὴν μίαν βασιλείαν τε καὶ θεότητα. Ὅτι σοῦ ἐστιν ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν». Καὶ προσκυνήσας τῷ Θεῷ ἔκλινε τὴν κεφαλὴν ὁ μακάριος καὶ τὴν ἀπέκοψεν ὁ δήμιος.
Ἐλθόντες δὲ οἱ Μοναχοὶ τοῦ Ξενοδοχείου τῆς Λαύρας νὰ πάρουν τὸ ἅγιον αὐτοῦ λείψανον, οἱ Χριστιανοὶ τῶν Ἱεροσολύμων δὲν τὸ ἄφηναν λέγοντες· «Ἐδῶ ὅπου ἐμαρτύρησε πρέπει νὰ μείνῃ καὶ τὸ ἅγιόν του λείψανον εἰς ἁγιασμὸν καὶ εὐλογίαν μας». Οἱ δὲ Μοναχοὶ ἀντέλεγον, ὅτι ἦτο θρέμμα τῆς ἐρήμου καὶ τέκνον τοῦ Ὁσίου Σάββα, καὶ πρέπει νὰ ἐνταφιασθῇ εἰς τὴν Λαύραν. Ἔκαμαν δὲ τόσην φιλονεικίαν, ὥστε τὸ ἔμαθεν ὁ βασιλεύς, καὶ κρίνων δίκαια, ἐπρόσταξε νὰ τὸν πάρουν εἰς τὴν Λαύραν.
Αὐτὴν τὴν ἡμέραν ἐφανέρωσεν ὁ Κύριος μὲ ἀποκάλυψιν τὴν ἄθλησιν τοῦ Ὁσίου πρὸς τὸν μέγαν Θεόδωρον, ὅστις ἐχάρη πολὺ καὶ ἐδήλωσεν εἰς ὅλην τὴν ἀδελφότητα λέγων· «Ὁ ἀδελφός μας Μιχαὴλ ἐτελείωσε τὸν μαρτυρικὸν ἀγῶνα εἰς τὴν Ἁγίαν Πόλιν σήμερον». Εὐθὺς δὲ ἔστειλε Μοναχοὺς νὰ λάβουν τὸ ἅγιον λείψανον. Οἱ δὲ ἀπελθόντες ἐπῆραν αὐτὸ τὴν νύκτα, καὶ τὸ ἔφερναν πρὸς τὴν Λαύραν ψάλλοντες.
Τότε ἔδειξεν ἕνα μέγα θαυμάσιον ὁ τῶν θαυμασίων Θεός, ὡς πάντα δυνάμενος· ἦλθε δηλαδὴ ἀπὸ τὸν οὐρανὸν στῦλος πύρινος, ὅστις ἐξέπεμπε φῶς ἄπειρον καὶ ἔλαμπεν ὅλον ἐκεῖνο τὸ περίχωρον, ἐπροπορεύετο δὲ τὸ φῶς ἐκεῖνο τοῦ μαρτυρικοῦ σώματος τόσον ὥστε καὶ ὁ λαὸς τῆς Ἁγίας Πόλεως ἔβλεπον ἐκεῖνον τὸν στῦλον τοῦ πυρὸς ὅπου συνώδευσεν ἕως τὴν Λαύραν τὸ ἅγιον λείψανον. Τότε ἐξῆλθε καὶ ὁ Μέγας Θεόδωρος εἰς ἀπάντησιν, χύνων ὡς ποταμὸν τὰ δάκρυα, οἱ δὲ ἀδελφοὶ ὅλοι μὲ τὸν Καθηγούμενον, κρατοῦντες λαμπάδας καὶ θυμιάματα καὶ ψάλλοντες ὕμνους μαρτυρικοὺς καὶ τροπάρια, τὸ ἔφεραν εἰς τὸ Κυριακόν. Ἦτο δὲ εἰς τὴν Λαύραν ἕνας ἀδελφὸς ἀσθενής, τὸ ὄνομά του Γεώργιος, ὅστις ἔκειτο τρεῖς χρόνους ἀκίνητος, τὸν ὁποῖον πολλάκις καὶ ὁ Μιχαὴλ ὑπηρέτησε. Τότε λοιπὸν οὗτος ὁ Γεώργιος παρεκάλει ὅλους τοὺς Μοναχοὺς νὰ τὸν σηκώσουν, νὰ ὑπάγῃ καὶ αὐτὸς εἰς τὴν Ἐκκλησίαν, νὰ ἀσπασθῇ εἰς ἁγιασμὸν τὸ ἅγιον ἐκεῖνο λείψανον· ἀλλ’ οὐδεὶς τὸν ἤκουσεν, ὅτι ἕκαστος ἐφρόντιζε διὰ τὸν ἑαυτόν του.
Λυπούμενος λοιπὸν εἰς τοῦτο ὁ ἄρρωστος, εἶπε ταῦτα μετὰ δακρύων καὶ πίστεως· «Ἀδελφὲ Μιχαήλ, ἐὰν ἔτυχες παρρησίας πρὸς Κύριον, ἐνθυμήσου καὶ ἐμὲ τὸν φίλον σου, καὶ παρακάλεσον τὸν Δεσπότην μας νὰ μὲ δυναμώσῃ νὰ ἔλθω καὶ ἐγὼ νὰ προσκυνήσω τὸ ἅγιόν σου λείψανον». Ταῦτα λέγων (ὦ τῶν θαυμασίων σου, Χριστὲ παντοδύναμε!) εὑρέθη ὅλος ὑγιής, καὶ ἐπήδησεν ὄρθιος ὁ πρῴην ἀκίνητος· τρέχων δὲ εἰς τὴν Ἐκκλησίαν, κατησπάζετο τὸν Ἅγιον καὶ ἔλεγε ταῦτα κλαίων· «Ἀληθῶς, ἀδελφὲ ποθεινότατε, μεγάλην παρρησίαν εὗρες πρὸς Κύριον· ὄντως τελείαν ἔδειξας τὴν ἀγάπην σου πρὸς ἐμὲ τὸν ταλαίπωρον· ζῶντός σου, πολλάκις μὲ ὑπηρέτησες, καὶ μεταστὰς πρὸς τὰ οὐράνια, εἰς μίαν στιγμὴν μὲ ἰάτρευσες». Ἐνεταφίασαν λοιπὸν ἐκεῖνο τὸ τίμιον λείψανον εἰς τὴν θήκην τῶν λοιπῶν Ὁσίων Πατέρων, ὅσοι πρωτύτερα ἐμαρτύρησαν. Ἀπὸ τότε δὲ ἠγωνίζετο περισσότερον ὁ Μέγας Θεόδωρος, ἀγρυπνῶν, νηστεύων καὶ προσευχόμενος, καὶ ἀναβάσεις εἰς τὴν καρδίαν θέμενος καὶ εἰς ὑψηλὰς θεωρίας καθ’ ἑκάστην προκόπτων…