Ἁγίου Μητροπολίτου Φιλαρέτου τῆς Ρωσικῆς Διασπορᾶς
12. Άλλα συναισθήματα
Η ανάπτυξη ανιδιοτελών συναισθημάτων στην παιδική ηλικία.
Χριστιανική ελπίδα.
Το αισθητικό συναίσθημα, που εξετάσαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο, είναι ένα από τα συναισθήματα της ανθρώπινης καρδιάς. Αλλά βεβαίως για έναν Χριστιανό είναι όχι λιγότερο σημαντικά και πολλά άλλα συναισθήματα -για παράδειγμα, τα αισθήματα συμπάθειας και αντιπάθειας, οι οικογενειακές, φιλικές και εθνικές προσκολλήσεις, τα αισθήματα ελέους και συμπόνιας κ.λπ. Και, φυσικά, όλα αυτά τα υψηλά συναισθήματα πρέπει να αναπτύσσονται στην καρδιά ενός Χριστιανού -αν είναι δυνατόν, από πολύ μικρή ηλικία.
Αλίμονο -αυτό συνήθως δεν συμβαίνει! Δυστυχώς, σε αρκετές -κάποιες φορές σε πολλές- πολύ καλές χριστιανικές οικογένειες, η ζωή είναι ρυθμισμένη με τέτοιο τρόπο που οι γονείς αφαιρούν σκόπιμα από τα παιδιά τους εικόνες ανθρώπινης ανάγκης, θλίψης, σοβαρών καταστροφών και δοκιμασιών. Μια τέτοια υπερβολική προστασία των παιδιών από την σκληρή πραγματικότητα βεβαίως φέρνει μόνο αρνητικά αποτελέσματα. Παιδιά που μεγάλωσαν σε ένα «θερμοκήπιο», χωρίς επαφή με την ζωή, μεγαλώνουν χαϊδεμένα, κακομαθημένα και μη προσαρμοσμένα στην πραγματικότητα, και συχνά γίνονται αναίσθητοι εγωιστές, συνηθισμένοι μόνο να απαιτούν και να λαμβάνουν και να μην είναι σε θέση ποτέ να υποχωρήσουν, να υπηρετήσουν, να είναι χρήσιμοι στους άλλους.
Αλλά η ζωή είναι σκληρή και μερικές φορές τιμωρεί αφόρητα οδυνηρά τέτοιους ανθρώπους, και μάλιστα κάποτε ήδη από νεαρή ηλικία, από τα σχολικά χρόνια. Και για αυτό, αγαπώντας τα παιδιά, πρέπει να τα σκληραγωγήσετε από την παιδική ηλικία. Και το πιο σημαντικό: τόσο μπροστά στα μάτια των γονιών, όσο και μπροστά στα μάτια των παιδιών τους θα πρέπει πάντα να υπάρχει ένας καθορισμένος χριστιανικός στόχος ότι τα παιδιά, μεγαλώνοντας και αναπτυσσόμενα σωματικά, θα αναπτυχθούν επίσης και πνευματικά: θα γίνουν καλύτεροι, πιο ευγενικοί, πιο ευσεβείς, πιο ευαίσθητοι… Και για αυτό, εικόνες ανθρώπινης ανάγκης και θλίψης πρέπει να τίθενται ενώπιον των παιδιών και να τους δίνεται η ευκαιρία να βοηθούν. Και τότε τα ίδια τα παιδιά θα έλκονται από την καλοσύνη και την αλήθεια, γιατί ό,τι είναι αγνό, ευγενικό και φωτεινό είναι ιδιαίτερα κοντινό και συγγενικό με την αδιάφθορη παιδική ψυχή.
Τα συναισθήματα για τα οποία έχουμε μιλήσει μέχρι στιγμής, συμπεριλαμβανομένων του υψηλότερου από αυτά -έλεος και συμπόνια- βρίσκονται σε όλους τους ανθρώπους. Στρεφόμενοι τώρα σε αισθήματα καθαρά χριστιανικού τύπου, θα επικεντρωθούμε στο αίσθημα της χριστιανικής ελπίδας. Η χριστιανική ελπίδα μπορεί να οριστεί ως μια εγκάρδια διά βίου μνήμη Θεού από τον Χριστιανό, άρρηκτα συνδεδεμένη με την κυριαρχία της Πατρικής Του αγάπης και βοήθειας. Ένας άνθρωπος που έχει μια τέτοια ελπίδα στην καρδιά του, παντού και πάντα νιώθει τον εαυτό του κάτω από την πατρική σκέπη, όπως ακριβώς παντού και πάντα στον φυσικό κόσμο βλέπει τον απέραντο θόλο του ουρανού από πάνω του. Και επομένως, ένας Χριστιανός που έχει ελπίδα στον Θεό δεν θα απελπιστεί ποτέ, δεν θα νιώσει ποτέ απελπιστικά μόνος. Η κατάσταση μπορεί να φανεί «απελπιστική» μόνο για έναν άπιστο. Αυτός που πιστεύει και ελπίζει στον Θεό γνωρίζει την εγγύτητά Του με τη θλιμμένη ανθρώπινη καρδιά, και θα βρει ανακούφιση, ενθάρρυνση και βοήθεια από Αυτόν.
Αλλά, φυσικά, η κορωνίδα και η κορυφή της χριστιανικής ελπίδας είναι στο μέλλον. Εμείς οι Χριστιανοί γνωρίζουμε ότι το Σύμβολο της Πίστης μας, το οποίο περιέχει όλες τις βασικές αλήθειες του Χριστιανισμού, τελειώνει με τις λέξεις: «Προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν καί ζωήν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος. Ἀμήν». (Η λέξη «προσδοκώ» σημαίνει περιμένω, μα όχι μόνο περιμένω, αλλά και ελπίζω και εύχομαι με όλη μου την καρδιά να έρθει σύντομα). Έτσι, η πλήρης πραγματοποίηση της χριστιανικής φωτεινής ελπίδας θα έρθει όταν η ζωή τελικά θριαμβεύσει επί του θανάτου και η Αλήθεια του Θεού έναντι του εγκόσμιου ψεύδους. Τότε «όλα θα περάσουν, μόνο η αλήθεια θα μείνει», λέει μια ρωσική παροιμία. Τότε όλη η θλίψη των πασχόντων θα καλυφθεί, γιατί «ἐξαλείψει ἀπ᾿ αὐτῶν ὁ Θεὸς πᾶν δάκρυον ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν, καὶ ὁ θάνατος οὐκ ἔσται ἔτι, οὔτε πένθος οὔτε κραυγὴ οὔτε πόνος οὐκ ἔσται ἔτι· ὅτι τὰ πρῶτα ἀπῆλθον» (Αποκ. κα΄ 4). «Καὶ εὐφροσύνη αἰώνιος ὑπὲρ κεφαλῆς αὐτῶν» (Ησ. λε΄ 10). Εδώ είναι η κορυφή, η κορωνίδα και η πλήρης πραγματοποίηση της χριστιανικής ελπίδας και ο θρίαμβος εκείνων οι οποίοι στην επίγεια ζωή διώχθηκαν, καταπιέστηκαν και εξορίστηκαν για την Αλήθεια του Χριστού…