Γνωρίζουμε πὼς ὁ Ἐπίσκοπος εἶναι ὁ ἐπικεφαλὴς τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας καὶ πὼς τὰ μέλη Αὐτῆς ὀφείλουν νὰ τὸν ἀκολουθοῦν. Ἀρκεῖ βεβαίως ὁ Ἐπίσκοπος νὰ μὴ κηρύττει, φανερὰ καὶ δημόσια (ΙΕ΄ Κανόνας τῆς Πρωτοδευτέρας Συνόδου), κάποια αἵρεση, ὄχι φανταστική, ἀλλὰ ἤδη κατεγνωσμένη ἀπὸ Συνόδους ἤ Πατέρες (στὸν ἴδιο Κανόνα), καὶ νὰ μὴ σφάλλει ὡς προς τὴν δικαιοσύνη (ΛΑ΄ Ἀποστολικὸς Κανόνας), ὅπως π.χ. νὰ εἶναι διώκτης.
Τί γίνεται ὅμως ὅταν σὲ μία πόλη ὑπάρχουν ὄχι ἕνας ἀλλὰ περισσότεροι Ἐπίσκοποι, καὶ μάλιστα μὲ τὸν ἴδιο τίτλο;
Τὴν ἀπάντηση μᾶς τὴν δίνει ἡ Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία. Ἂς δοῦμε ἕνα χαρακτηριστικὸ παράδειγμα ἀπὸ τὴν πόλη τῆς Ἀντιόχειας τῆς Συρίας κατὰ τὸ ἔτος 378.
Σὲ αὐτὴν τότε ὑπῆρχαν τὰ ἑξῆς τέσσερα πρόσωπα ποὺ ἔφεραν τὸν τίτλο «Ἐπίσκοπος Ἀντιοχείας»: ὁ Μελέτιος, ὁ Εὐζώιος, ὁ Παυλῖνος καὶ ὁ Βιτάλιος. Ποιός ἦταν ὁ σωστός; Ποιόν θὰ ἔπρεπε νὰ ἀκολουθήσουμε;
Ἡ Ἐκκλησία βεβαίως ἔχει πλέον ἀποφανθεῖ καὶ ἡ Ἱστορία διέσωσε τὴν ἀπόφασή της: ὁ Μελέτιος ἦταν ὁ κανονικὸς Ἐπίσκοπος Ἀντιοχείας, ὁ ὁποῖος καὶ τιμᾶται ὡς Ἅγιος!
Ἂν ὅμως ζοῦσαμε τότε, ποιόν θὰ ἐπιλέγαμε;
Μήπως τὸν ἐπισήμως ἀναγνωρισμένο ἀπὸ τὸ Κράτος;
Αὐτὸ θὰ ἦταν εὔλογο, ὅμως δὲν θὰ ἔπρεπε πρῶτα νὰ ἐρευνήσουμε τὴν Πίστη τῶν ταγῶν τῆς Πολιτείας; Καὶ ἦταν γνωστὸ πὼς ὁ τότε κοσμικὸς ἄρχων, ὁ αὐτοκράτορας Οὐάλης, πρέσβευε μὲ φανατισμὸ τὶς ἰδέες τῶν Ἀρειανοφρόνων… Γι’ αὐτὸ καὶ εἶχε ἀναγνωρίσει ὡς ἐπίσημο «Ἐπίσκοπο Ἀντιοχείας» τὸν ὁμόφρονά του Εὐζώιο. Ὅμως θὰ μποροῦσε μία Πολιτεία, ἡ ὁποία στήριζε τοὺς κακοδόξους καὶ πολεμοῦσε τοὺς Ὀρθοδόξους, νὰ μᾶς πείσει ὅτι ὁ ἐπισήμως ἀναγνωρισμένος ἀπὸ αὐτήν, ἀποτελεῖ ὄντως τὸν σωστὸ Ἐπίσκοπο; Μᾶλλον γιὰ τὸ ἀντίθετο θὰ μᾶς ἔπειθε!
Μήπως τὸν πιὸ γνήσιο καὶ αὐστηρὸ Ὀρθόδοξο;
Ὡς τέτοιος παρουσιαζόταν ὁ Παυλῖνος. Ἀνῆκε στὴν παράταξη τῶν, τωόντι ἀκραιφνῶν Ὀρθοδόξων, «Εὐσταθιανῶν», μὲ τοὺς ὁποίους κοινωνοῦσε ὁ Μέγας Ἀθανάσιος. Καὶ ὅμως ὁ Παυλῖνος χειροτονήθηκε ἀντικανονικῶς (Α΄ Ἀποστολικὸς Κανόνας) ὑφ᾿ ἑνὸς μόνου Ἐπικόπου (τοῦ Λουκίφερ Καλάρεως), καὶ ἐνῷ ὑπῆρχε ἤδη Ὀρθόδοξος Ἐπίσκοπος (ὁ Ἅγιος Μελέτιος).
Μήπως τὸν παρουσιαζόμενο ὡς καλλιεργημένο καὶ μορφωμένο;
Ἔτσι ἐμφανιζόταν ὁ Βιτάλιος, πρώην πρεσβύτερος τοῦ Ἁγίου Μελετίου, ὡς ὁ κύριος μαθητὴς τοῦ Ἀπολλιναρίου Λαοδικείας, ἑνὸς ἀπὸ τοὺς πιὸ μορφωμένους θεολόγους τῆς ἐποχῆς του, ὁ ὁποῖος ὅμως ὄχι μόνον ἔπεσε σὲ μεγάλη Χριστολογικὴ αἵρεση (ποὺ ἔλαβε τὸ ὄνομα «Ἀπολλιναρισμὸς» ἀπὸ αὐτόν), ἀλλὰ καὶ θεμελίωσε καὶ μεταγενέστερες Χριστολογικὲς αἱρέσεις. Σημειωτέον πὼς ὁ Βιτάλιος ἦταν ὄντως «εὐλαβέστατος ἀνὴρ τῷ βίῳ καὶ τῇ καταστάσει καὶ τῇ πολιτείᾳ», ὅπως ἀναφέρει ὁ Ἅγιος Ἐπιφάνιος Κύπρου στὸ ἔργο του «Πανάριον». Ποιός θὰ ἐμπιστευόταν ὅμως τὴν ψυχή του σὲ ἕναν «δυσεβέστατο τῷ δόγματι»;
Τὸν Ἅγιο Μελέτιο λοιπὸν θὰ ἔπρεπε νὰ ἀκολουθήσουμε!
Τί καὶ ἐὰν ἡ Πολιτεία ὄχι μόνο δὲν τὸν ἀναγνώριζε, ἀλλὰ καὶ εἶχε συντελέσει στὴν «καθαίρεση» προβαίνοντας συνάμα καὶ στὴν ἐξορία του;
Στὰ μάτια τοῦ κόσμου μπορεῖ νὰ ἦταν «καθηρημένος» καὶ ἐξόριστος, ἀλλὰ στὰ μάτια τοῦ Θεοῦ ἦταν ὁ κανονικὸς Ἐπίσκοπος!
Τί καὶ ἐὰν κάποιοι ὑπερορθόδοξοι δὲν τὸν ἀναγνώριζαν;
Ἐκεῖνος ἔλαβε κανονικὴ χειροτονία καὶ ὄχι παράνομη ὑφ᾿ ἑνός!
Τί καὶ ἐὰν ἄλλοι μὲ τὴν πολύσοφη ἀδολεσχία τους καὶ τὰ ὑψηλόφρονα ματαιολογήματά τους προσπαθοῦσαν νὰ ἀγρεύσουν τὸ ποίμνιο;
Αὐτὸς χωρὶς κὰν νὰ μιλήσει, ἐτράνωσε τὸ δόγμα τῆς Ἁγίας Τριάδος· ὅταν ὁ ἀρειανόφρων διάκονός του τοῦ ἔκλεισε τὸ στόμα, ἔδειξε τρία δάκτυλα καὶ μετὰ ἕνα, καὶ κατόπιν ἐστάλη στὴν ἐξορία!
Αὐτὸς ἦταν ὁ καλὸς Ποιμήν, μὲ τὴν Ὀρθόδοξη Πίστη, μὲ τὴν Ἀποστολικὴ Διαδοχή, μὲ τὸ Ὀρθόδοξο Ἦθος καὶ τὴν βαθιὰ ταπείνωσή του, ποὺ ἐκδηλώθηκε ὄχι μόνο στὶς δύσκολες στιγμές (ὅταν οἱ πιστοί, ἀγανακτισμένοι γιὰ τὴν ἐξορία του, θέλησαν νὰ λιθοβολήσουν τὸν διοικητή τῆς πόλεως, ὁ Ἅγιος τὸν κάλυψε μὲ τὸν μανδύα του!), ἀλλὰ καὶ μετὰ τὴν δικαίωσή του (μόλις ὁ νέος Αὐτοκράτορας Θεοδόσιος, ὁ ὁποῖος ὡς γνωστὸν ἦταν Ὀρθόδοξος, ἀναγνώρισε τὸν Ἅγιο Μελέτιο ὡς τὸν ἐπίσημο Ἐπίσκοπο Ἀντιοχείας, ὁ τελευταῖος πρότεινε στὸν Παυλῖνο νὰ ποιμάνουν μαζί τον λαό, ἀλλὰ ἐκείνου ἡ ὑπερηφάνεια δὲν τὸ ἀνέχθηκε…).
Ὑπάρχουν λοιπὸν κριτήρια τὰ ὁποῖα μπορεῖ νὰ χρησιμοποιήσει ἡ ψυχὴ τοῦ καλοπροαίρετου πιστοῦ γιὰ νὰ ἀνακαλύψει ποιὸν Ἐπίσκοπο πρέπει νὰ ἀκολουθήσει.
Οἱ βίοι τῶν Ἁγίων ἀποτελοῦν ἀσφαλὴ ὁδοδείκτη καὶ γιὰ αὐτὸ τὸ ἐρώτημα. Ἂς μὴν ἀμελοῦμε νὰ τοὺς διαβάζουμε· μόνο ὄφελος θὰ ἔχουμε.
Εἴθε οἱ πρεσβεῖες τοῦ Ἁγίου Μελετίου νὰ εἶναι μετὰ πάντων τῶν εὐσεβῶν καὶ ὀρθοδόξων Χριστιανῶν!
Ν.Μ.